Ekologiczna idea XXI wieku – budownictwo pasywne
Obok narzędzi do sprawdzenia ekologiczności domów takich jak systemy wielokryterialnej oceny budynków: LEED (system pochodzący z USA) ,BREEAM (system pochodzący z Wielkiej Brytanii) ,DGNB(system pochodzący z Niemiec), powstał kolejny rodzaj budownictwa a mianowicie budownictwo pasywne.
Definicja została opracowana w latach osiemdziesiątych XX w. Dom Pasywny to taki budynek w którym w celu zapewnienia mieszkańcom komfortu cieplnego , zużywa nie więcej niż 15 kWh na jeden metr kwadratowy przestrzeni użytkowej na rok.
Dom Pasywny to dom budowany w sposób wyróżniający się bardzo dobrymi parametrami izolacyjnymi przegród zewnętrznych, oraz cechujący się zastosowaniem szeregu rozwiązań mających na celu zminimalizowanie zużycia energii podczas użytkowania domu. Badania oraz praktyka dowodzą że zapotrzebowanie na energię w domu tradycyjnym( wznoszonym wg. aktualnie obowiązujących norm) jest ośmiokrotnie większe niż w domu pasywnym. Dom pasywny stał się nową ideologią w podejściu do oszczędzania energii w ówczesnym budownictwie, która skupia się przede wszystkim na elementach i systemach istniejących w każdym budynku, w zamian wprowadzania dodatkowych rozwiązań. Główny nacisk w domach pasywnych kładzie się na redukcję zapotrzebowania na ciepło , do takiego stopnia że nie stosuje się w nim tradycyjnego systemu grzewczego (stałego dostarczania ciepła przez systemy ogrzewania np.: olejowego ,gazowego, węglowego), a stosuje się jedynie dogrzewanie powietrza wentylacyjnego. Do wyrównania zapotrzebowania na ciepło wykorzystuje się również promienie słoneczne ,oraz rekuperacje (odzysk ciepła z wentylacji). A także odzyskanie ciepła z wewnętrznych źródeł ciepła takich jak urządzenia elektryczne oraz mieszkańcy. Ideologia domów pasywnych nie jest w żaden sposób opatentowana ani nie podlega żadnym innym formom ochrony prawnej , więc możliwe jest budowanie domów pasywnych różnymi technologiami, a co za tym idzie ciągłe polepszanie oraz dopracowywanie rozwiązań dla osiągnięcia jak najlepszych wyników.
Charakterystyką domu pasywnego jest bardzo małe zapotrzebowanie na energię do ogrzewania które wynosi poniżej 15 kWh/(m 2*rok). Wynika z tego, że podczas sezonu grzewczego do ogrzania 1m 2 mieszkania potrzeba 15 kWh, co odpowiada spaleniu poszczególnych nieodnawialnych źródeł energii np.: 1,5 l oleju opałowego, bądź 1,7 m³ gazu ziemnego, czy też 2,3 kg węgla. Dla porównania w budynkach wykonywanych obecnie metodą tradycyjną zapotrzebowanie energii zapotrzebowanie na ciepło wynosi około 120 kWh/(m 2*rok). Budownictwo pasywne pozwala na znaczne zmniejszenie emisji CO 2, w porównaniu do tradycyjnego budownictwa.
Istotą budynków pasywnych jest maksymalizacja zysków energetycznych ,oraz jak największe ograniczenie strat ciepła. Do osiągnięcia takich właściwości budynku konieczne jest posiadanie jak najniższych współczynników przenikania ciepła przez wszystkie przegrody zewnętrzne oraz eliminacja mostków termicznych. Dodatkowo zewnętrzna warstwa budynku musi być nieprzepuszczalna dla powietrza. W przypadku budownictwa pasywnego również stolarkę okienną charakteryzują mniejsze straty cieplne niż stosowane w budownictwie konwencjonalnym. Straty ciepła związane z wentylacją budynku zmniejszone są o około 75-90% poprzez zastosowanie systemu wentylacji nawiewno-wywiewnej.
Najczęściej stosowanym rozwiązaniem w domach pasywnych jest gruntowy wymiennik ciepła. W okresie zimowym przefiltrowane świeże powietrze przechodzi przez gruntowy wymiennik ciepła gdzie jest wstępnie ogrzewane. Następnie powietrze wędruje do rekuperatora gdzie jest dogrzane ciepłem pochodzącym z powietrza wywiewanego.
Charakterystyczną cechą budownictwa pasywnego jest fakt, że przeważająca cześć zapotrzebowania na ciepło zostaje zaspokojona dzięki zyskom cieplnym z promieniowania słonecznego oraz przekazywana przez urządzenia znajdujące się wewnątrz budynku oraz ludzi. Jedynie w przypadku niskich temperatur stosuje się dogrzewanie powietrza nawiewanego do pomieszczeń.
Instytucją certyfikującą w Polsce jest Polski Instytut Budownictwa Pasywnego i Energii Odnawialnej
Imienia Güntera Schlagowskiego Sp. z o.o., za pośrednictwem którego składa się dokumenty do Passivhaus Institut.
Realizacja budynku pasywnego - Lista kontrolna (na podstawie PIBP)
1. czy możliwa jest zwarta postać zabudowy? - preferowane są budynki szeregowe i wielokondygnacyjne
2. Opracowanie koncepcji
- stosować zwartą bryłę budynku; wykorzystywać możliwości łączenia budynków, dobudowy itp.
- optymalne są powierzchnie przeszklone skierowane na południe; okna wschodnie, północne i zachodnie powinny być stosunkowo małe.
- ograniczenie zacieniania (brak cienia ew. bardzo małe powierzchnie zacieniane zimą przez balustrady, ryzality i wykusze, balkony, okapy, ogrodzenia itp.)
- prosta budowa przegród zewnętrznych (możliwie bez wykuszy, załomów itp.)
- przy rozplanowaniu rzutów tworzyć strefy zgrupowania instalacji (np. łazienki powyżej albo obok kuchni), uwzględnić niezbędne kanały wentylacyjne
- oddzielić ewentualnie występującą kondygnację piwniczną, w sposób zapewniający szczelność powietrzną i brak mostków cieplnych
- zastosować pakiet PHVP (Projektowanie Wstępne Budynków Pasywnych)
- sprawdzić możliwość uzyskania subwencji dla budownictwa pasywnego i złożyć ewentualnie wniosek o jej przyznanie
3. Projekt architektoniczno-budowlany
- określić grubość izolacji cieplnej przegród zewnętrznych
- unikać mostków cieplnych
- zaplanować wielkość przestrzeni niezbędnej dla instalacji technicznych budynku
- przy rozplanowaniu rzutów zapewnić krótkie trasy przewodów (doprowadzających ciepłą i zimną wodę oraz odprowadzających ścieki), jak również krótkie trasy kanałów wentylacyjnych. - Kanały powietrza zimnego prowadzić na zewnątrz, a powietrza ciepłego w obrębie izolowanych termicznie przegród zewnętrznych budynku.
4. Projekt wykonawczy ogólnobudowlany
- wysoka izolacyjność termiczna zwykłych, regularnych elementów konstrukcyjnych (standardowo U≤0,15 W/(m 2.K), ale należy dążyć do U = 0,1)
- styki elementów konstrukcyjnych zaprojektować w sposób uniemożliwiający występowanie mostków cieplnych albo uwzględnić ich obecność w obliczeniach
- styki elementów konstrukcyjnych zaprojektować w sposób zapewniający szczelność powietrzną
- okna zoptymalizowane (rodzaj oszklenia, super izolowane ramy, udział procentowy szyby względem całości okna, ochrona przed nadmiernym nasłonecznieniem)
- obliczyć wskaźniki energetyczne przy wykorzystaniu PHPP (Pakietu do projektowania budynków pasywnych)
5. Projekt wykonawczy instalacji wentylacyjnej
- sieć kanałów: kanały powietrza zimnego poza obrębem izolowanych termicznie przegród zewnętrznych; jeżeli w obrębie, to wyłącznie na bardzo krótkim odcinku i bardzo dobrze izolowane termicznie. Kanały powietrza ciepłego w obrębie izolowanych termicznie przegród zewnętrznych; jeżeli poza obrębem, to wyłącznie na bardzo krótkim odcinku i nadzwyczaj dobrze izolowane termicznie.
- Krótkie trasy kanałów o gładkich ścianach wewnętrznych; prędkości strumienia ≤ 3 m/s
- Należy przewidzieć osprzęt pomiarowo-regulacyjny; zapewnić tłumienie hałasu; uwzględnić środki ochrony przeciwpożarowej
nawiewniki: unikać "krótkiego spięcia" strumieni powietrza tzn. przedwczesnego usuwania powietrza świeżego, uwzględnić zasięg wyrzutu strumienia powietrza i umożliwić jego regulację
- otwory wywiewne: nie umieszczać nad grzejnikami (o ile występują)
- otwory przepływowe między poszczególnymi pomieszczeniami wymiarować na Δp ≤ 1 Pa
- wentylacja: centrala wentylacyjna
- wymiennik ciepła umieścić w pobliżu izolowanych termicznie przegród zewnętrznych; korzystne jego usytuowanie to wnętrze przegrody lub suterena.
- Podgrzewacz powietrza umieścić w obrębie izolowanych termicznie przegród zewnętrznych.
- W miarę potrzeby zapewnić dodatkową izolację cieplną centrali i podgrzewacza powietrza.
- Sprawność odzysku ciepła ≥ 75%; szczelność powietrzna (powietrze recyrkulacyjne < 3%); efektywność wykorzystania energii elektrycznej (< 0,4 Wh/m 3)
- Możliwość regulacji; izolacja akustyczna; dobrze izolowana termicznie obudowa.
- regulowanie wentylacji: umożliwić użytkownikowi ustawianie poziomów - "niski", "normalny", "wysoki"; ew. dodatkowe włączniki w kuchni, łazienkach i toaletach
okapy wyciągowe: wysoki stopień odciągu przy małym strumieniu objętości; filtr zatrzymujący tłuszcz
- gruntowy wymiennik ciepła - opcjonalny
- szczelność powietrzna; zachować niezbędny odstęp zimnych odcinków przewodów od budynku; zastosować obejście (dla okresów, kiedy ogrzewanie albo chłodzenie powietrza do temperatury gruntu nie jest pożądane)
6. Projekt wykonawczy pozostałych instalacji
- instalacja kanalizacyjna, instalacja c. w. u.: krótkie trasy przewodów, dobrze ocieplonych umieszczonych w obrębie przegród zewnętrznych budynku
- instalacja kanalizacyjna, instalacja wodociągowa: krótkie trasy przewodów, izolacja cieplna zapobiegająca pojawianiu się kondensatu
- elementy armatury instalacji ciepłej wody użytkowej oraz instalacji ogrzewania izolować termicznie
- armatura umożliwiająca oszczędzanie wody; przyłącza c. w. u. do pralek automatycznych i zmywarek do naczyń
- instalacja odprowadzania ścieków: krótkie trasy przewodów (preferowany jeden pion kanalizacyjny), zawór napowietrzający poddachowy (preferowany) albo izolowana termicznie rura wywiewna
- instalacja sanitarna oraz instalacja elektryczna: w miarę możności bez przepustów w szczelnych powietrznie przegrodach zewnętrznych budynku; tam, gdzie są one niezbędne należy zapewnić ich szczelność!
- stosować energooszczędny sprzęt gospodarstwa domowego (przydatne jest zestawienie będące częścią pakietu PHPP)
- zapewnić kontrolowaną pod względem jakości realizację całego wyposażenia technicznego budynku
7. Wykonanie i odbiór robót ogólnobudowlanych
- unikanie mostków cieplnych: ustalić terminy inspekcji kontroli jakości robót na budowie
- prace izolacyjne: ciągłość warstw izolacji cieplnej; unikać szczelin i pustek powietrznych
- szczelność powietrzna: sprawdzać miejsca połączeń przegród dopóki są one dostępne
- szczelność powietrzna: wykonać próbę ciśnieniową szczelności przegród zewnętrznych na etapie budowy!
- Kiedy? Skoro tylko zostaną całkowicie ukończone szczelne powietrznie przegrody zewnętrzne, lecz będą jeszcze dostępne: tzn. przed wykończeniem wnętrz (porozumienie ze wszystkimi podwykonawcami!)
- Jak? Próba ciśnieniowa n 50 metodą Blower Door albo za pomocą instalacji do odzysku ciepła; łącznie z dokumentacją nieszczelności
8. Wykonanie i odbiór instalacji wentylacyjnej
- przejścia przez przegrody: szczelne powietrznie
- kanały: wbudować czysto i starannie, dokładnie uszczelnić
- centrala: zapewnić łatwą dostępność do filtrów w celu wymiany; sprawdzić izolację akustyczną (tam, gdzie jest wymagana)
- skontrolować izolację kanałów (tam, gdzie jest to konieczne)
- wyregulowanie przepływu strumieni powietrza w normalnym trybie pracy instalacji
- pomiar strumieni powietrza nawiewanego i wywiewanego; zbilansowanie; koordynacja rozdziału powietrza nawiewanego i wywiewanego; pomiar poboru mocy elektrycznej.
9. Wykonanie i odbiór pozostałych instalacji
- kontrola szczelności powietrznej przejść przez przegrody
- kontrola izolacji cieplnej przewodów
10. Certyfikat
- złożenie za pośrednictwem Polskiego Instytutu Budownictwa Pasywnego wniosku do Passivhaus Institut o przyznanie certyfikatu „Budynku pasywnego sprawdzonego pod względem jakościowym“
Obecnie koszt budowy domu pasywnego w Polsce jest wyższy o około 8-15% w ekstremalnych przypadkach do 35% w stosunku do budowy domu tradycyjnego.
Patrząc na to ile lat mamy użytkować nasz dom, jest to nic innego jak inwestycja która zwróci się nam podczas eksploatacji , a zarazem zmniejszy w dużym stopniu negatywny wpływ na środowisko naszego domu. Przeciwdziałamy globalnemu ociepleniu poprzez zmniejszenie emisji CO 2 do atmosfery oraz innych szkodliwych gazów. Łącząc budownictwo pasywne i wykonanie z ekologicznych materiałów, w końcowej fazie mamy bardzo zdrowy dom dla nas i środowiska naturalnego.
Pierwszy budynek pasywny powstał w 2006r. w Smolcu pod Wrocławiem. Był to pierwszy w Europie Środkowo-Wschodniej budynek z niezbędnymi certyfikatami Instytutu Domów Pasywnych w Darmstadt.
3 lutego 2011 roku w Słomnikach w woj. małopolskim uroczyście otwarto pierwszą w Polsce halę sportową wybudowaną w technologii budynku pasywnego.
W trakcie budowy znajduje się Kościół w Nowym Targu na Równi Szaflarskiej jest to pierwszy tego typu obiekt w Europie w powstający w technologii budownictwa pasywnego.
Budynek jest przeznaczony do użytkowania w sumie przez około 500 osób i posiada powierzchnię 1740m2. Wszystkie przegrody zewnętrzne budynku zostały zaprojektowane na poziomie 0,1 W/m2K, co jest możliwe dzięki zastosowaniu bardzo wysokiej jakości materiałów termoizolacyjnych o niskim współczynniku przewodzenia ciepła. Dodatkowo w kościele zostaną użyte okna o współczynniku przenikania ciepła 0,8 W/m2K.
Ogrzewanie kościoła zaprojektowano w oparciu o niskotemperaturowe ogrzewanie podłogowe z pompą ciepła zasilaną studniami głębinowymi. Dodatkowo w budynku zostanie zastosowana wentylacja mechaniczna nawiewno-wywiewna z wysokoefektywnym odzyskiem ciepła na poziomie 85%.
„Pasywny kościół dla aktywnych wiernych” jest nową jakością naturalnie wpisującą się w potrzeby współczesnego społeczeństwa, wizją kościoła XXI wieku oraz przyjaznego środowisku naturalnemu z którą chętnie będą identyfikować się wierni.
Autor: Grzegorz Jackowski
Opracowanie: EcoSquad
Bibliografia:
http://www.pibp.pl/