Ekologiczny i zdrowy- Dom z bali
Budynki to miejsce, gdzie spędzamy największą część naszego czasu. Szacuje się, że około 70-90% czasu spędzamy w pomieszczeniach. Jeśli nie chcemy, aby nasz dom stał się cichym, powolnym niszczycielem naszego zdrowia, musimy zadbać o materiały z których jest on wykonany. Nie zwracając uwagi na to z czego stworzony jest nasz dom sami szykujemy sobie marny los, nieświadomi zawartości szkodliwych substancji które uwalniają się podczas użytkowania naszego domu. Z pomocą przychodzą nam nie tylko nowoczesne materiały, ale również te tradycyjne. Czasem zdarza się, że jest to nieco droższa inwestycja jednak później procentuje to niższymi wydatkami na utrzymanie, a co najważniejsze nie zabija nas powoli. Dlatego budując lub kupując dom powinniśmy przemyśleć jakie materiały zostaną lub zostały wykorzystane do budowy domu, aby nasz dom nie stał się pasożytem dla nasz naszej kieszeni oraz środowiska naturalnego.
Tym razem chciałbym zaprezentować jako podstawowy budulec drewno. Domy z drewna były budowane już od bardzo dawna. Prawie w każdej wsi znajdziemy taki dom z bali - bo o takich mowa. Domy z drewna miały zawsze swoich zwolenników i były uważane za zdrowe. Nie bez powodu, gdyż tu ingerencja środków chemicznych jest ograniczona do minimum , a można ją wyeliminować całkowicie przy dzisiejszych osiągnięciach nauki, co da nam zdrowe środowisko życia. Drewno jest to jedyny materiał budowlany, który nie podlega procesowi wytwarzania, tak jak różnego rodzaju pustaki ,cegły ,beton komórkowy oraz inne. Procesy wytwarzania pochłaniają bardzo duże ilości energii, a co za tym idzie emitują bardzo duże ilości co2 do atmosfery powodując powiększanie się dziury ozonowej, ocieplenie klimatu i różnego rodzaju anomalia pogodowe, które coraz częściej się zdarzają. Drewno jest materiałem odnawialnym, produkowanym przez samą naturę.
FSC
System Certyfikacji Kontroli Pochodzenia Produktu oraz Gospodarki Leśnej
FSC - Forest Stewardship Council, tj. Rada ds. Zrównoważonej Gospodarki Leśnej, jest niezależną pozarządową organizacją założoną w 1993 roku przez instytucje z 25 krajów. Rada opracowała zasady i kryteria (system certyfikacji) w obszarach gdzie zlokalizowane są zagrorzenia zarządzania gospodarką leśną (Forest Menagement-FM) oraz kontroli pochodzenia produktu (Chain of Custody-CoC), po spełnieniu których organizacje należące do łańcucha obszaru gospodarki drzewnej mogą uzyskać certyfikat. Świadczy on o pełnym zaangażowaniu danej organizacji w proces dobrej praktyki wytwarzania produkrów.
Kontrola pochodzenia produktu (Chain of Custody - CoC) jest podstawowym pojęciem, którego zrozumienie stanowi bazę do dobrego i skutecznego funkcjonowania systemu FSC. Dotyczy całej drogi przepływu surowców, przetwarzanych materiałów, finalnych produktów i materiałów ubocznych z lasu do klienta lub od miejsca prowadzenia odzysku do klienta. Obejmuje ona każdy etap przetwarzania, transformacji, produkcji, magazynowania i transportu, gdzie przepływ do kolejnego etapu łańcucha dostaw jest związany ze zmianą własności materiałów lub produktów. Za pomocą systemu certyfikacji FSC-CoC można dokładnie poznać zawartość drewna certyfikowanego w wyrobie gotowym i prześledzić wstecz miejsce jego pozyskiwania.
Standardy FSC przeznaczone są dla całego obszaru łańcucha gospodarki drzewnej oraz łańcucha pochodzenia produktu (tj. od lasu do klienta), czyli dla:
• zarządców leśnych, pragnących udowodnić swoją dbałość o ekologię i naturalne pokłady drewna,
• firm produkcyjnych sektora drzewnego (tartaki), meblarskiego oraz papierniczego,
• firm przetwórczych, przewozowych, handlowych i handlu detalicznego oraz wszędzie tam, gdzie mamy styczność z wyrobami, elementami przetworzonymi i nieprzetworzonymi pochodzącymi z drewna tj.: papier, meble, drewno budowlane/ konstrukcyjne (parkiet, tarcica), stolarka otworowa (okna, drzwi), itp.
Wszystkie ogniwa łańcucha muszą posiadać certyfikaty FSC-CoC, aby w żadnym jego miejscu nie powstała luka.
Na produktach wytworzonych z drewna pochodzącego z lasów spełniających wypracowane przez FSC standardy dobrej praktyki drzewnej, możemy znaleźć logo systemu FSC. Utwierdza ono każdego konsumenta w przekonaniu, iż wyrób ten jest wykonany z drewna wiadomego pochodzenia. Kupując taki wyrób, przyczyniamy się do pośredniego dbania o gospodarkę leśną, system jego ochrony ekologicznej i dajemy przykład respektowania zasad ochrony przyrody. Jak dotąd produkty oznakowane logiem FSC spotkać można w sklepach należących do takich sieci jak: IKEA, OBI, Castorama, Praktiker, Leroy Merlin.
Standard kontroli pochodzenia produktu FSC-STD-40-004 stanowi podstawę certyfikacji i zawiera podstawowe wymagania, które musza byś spełnione, aby uzyskać niezależne potwierdzenie prawidłowego funkcjonowania organizacji, zgodnie z wytycznymi określonymi przez FSC. Wymagania z zakresu etykietowania wyrobu FSC zawarte są w FSC-STD-40-201, a wymagania FSC do stosowania promocyjnych znaków towarowych (logo) ujęte zostały w FSC-TMK-50-201.
Domy budowane z drewna wpisują się swobodnie prawie w każdy krajobraz. Pozyskując nasz materiał zgodnie z zasadami gospodarki leśnej nie powodujemy degradacji środowiska. Dodatkową zaletą takiego domu są właściwości lecznicze jakie posiada drewno z drzewa iglastego bo o takim tu mowa. Drewno jako materiał budowlany posiada jeszcze jedną zaletę - zdolność „oddychania”. To dzięki swojej budowie, na którą składają się włókna ułożone wzdłuż pnia, co tworzy rurkowatą formę, dzięki czemu uzyskujemy stały obieg powietrza oraz izolację termiczną która jest dla nas bardzo ważnym aspektem. Taki rodzaj materiału zapewnia nam też optymalne warunki życia jakie są potrzebne dla człowieka. Odpowiednia wilgotność to 45 do 57 % - od niej zależy rozwój mikro organizmów które mają bardzo duży wpływ na człowieka. Dzięki takiej właściwości, drewno pozwala na oddawanie nagromadzonej wilgoci w suchą pogodę a pochłanianie nadmiaru podczas mokrej pory. Porównajmy dom z cegły i z bali drewnianych. Aby utrzymać normalną temperaturę w domu murowanym, należy przy niskich temperaturach zewnętrznych stale go ogrzewać. Pozostawiając taki dom nie ogrzewanym na zimę, wiosną potrzeba będzie dużo czasu, aby go osuszyć i ogrzać. Dom z drewna w takiej sytuacji ogrzejemy w kilka godzin. Tak niskie przewodnictwo cieplne drewna pozwala na budowanie domów drewnianych z niezbyt grubymi ścianami (20-26 centymetrów). Termoizolacyjne właściwości drewna są pięciokrotnie wyższe niż ścian wykonanych z cegły czy betonu. Ściana postawiona z okrągłych bali drewnianych o średnicy 20 centymetrów odpowiada ścianie z cegły o grubości 1 metra.
Poza tym taki dom nie wymaga żadnych wewnętrznych oraz zewnętrznych wykończeni, jakie są niezbędne w przypadku domu murowanego. Samo wykończenie zewnętrzne pozwoli nam zaoszczędzić około 20 % nakładu pracy i finansów. Poza tym szybki czas realizacji - 2 do 8 tygodni -jest dużą zaletą. Gwarancja na taki dom często opiewa na 50 lat, czyli znacznie więcej niż dla murowanych domów.
Aby poprzeć energooszczędność domów drewnianych przytoczę badania
Jesienią 1980 roku na, w Stanach Zjednoczonych, na terenie National Bureau of Standards • NBS 20 mil na północ od Waszyngtonu, postawiono 6 budynków o wymiarach 20' x 20' (6,10 x 6,10 m). Każdy budynek był identyczny z wyjątkiem konstrukcji ścian zewnętrznych. W budynkach był utrzymywany ten sam poziom temperatury przez cały 28-tygodniowy okres badawczy między 1981 a 1982 rokiem. Przez cały czas badań technicy NBS dokładnie rejestrowali zużycie energii na każdym z budynków.
Badania miały na celu określenie wpływu pojemności cieplnej konstrukcji ścian na wielkość zużycia energii w poszczególnych budynkach.
Do badań postawiono następujące budynki:
Budynek # 1 - izolowany szkielet drewniany, o oporze R-12 (krajowe U = 0,47 W.m2K) (bez masy) • z zewnętrzną oblicówką drewnianą 5/8" (1,6 cm), słupkami ścian 2 x 4" (3,8 x 8,9 cm), izolacją z wełny szklanej 3 1/2" (8,9 cm), paroizolacją i płytą g/k 1/2" (1,3 cm). Całkowita grubość ściany • 11,8 cm
Budynek # 2 - nie izolowany dom drewniany szkieletowy, o oporze R-4 (krajowe U= 1,42 W/m2K) (bez masy) jak powyżej, lecz bez izolacji z wełny szklanej. Całkowita grubość ściany • 8,9 cm
Budynek # 3 - izolowany dom murowany, o oporze R-14 (krajowe U = 0,40 W/m2K) (wraz z masą zewnętrzną) z oblicówką z cegły 4" (10,2 cm), betonowych bloczków 4" (10,2 cm), izolacją styropianową 2" (5,1 cm), paroizolacją, rusztem i płytą g/k 1/2" (1,3 cm). Całkowita grubość ściany • 29,8 cm
Budynek # 4 - nie zaizolowany dom murowany, o oporze R-5 (krajowe U = 1,13 W/m2K) (z masą zewnętrzną) z bloczków betonowych 8" (20,3 cm), rusztem, paroizolacją i płytą g/k 1/2" (1,3 cm), bez styropianu. Całkowita grubość ściany • 24,6 cm
Budynek # 5 - dom z bali, o oporze R-10 (krajowe U = 0,56 W/m2K) (z własną masą), z pełnych prostokątnych bali łączonych na pióro i wpust, 7" (17,8 cm) bez żadnej dodatkowej izolacji, bez paroizolacji i wewnętrznej płyty g/k. Całkowita grubość ściany • 17,8 cm
Budynek # 6 - izolowany dom murowany, o oporze R-12 (krajowe U = 0,47 W.m2K) (z masą wewnętrzną) z cegły 4" (10,2 cm), luźnego wypełnienia izolacją perlitową 3 1/2" (8,9 cm), bloczków betonowych 8" (20,3 cm) i tynków wewnętrznych 1/2" (1,3 mm). Całkowita grubość ściany • 40,7 cm
Po 28 tygodniach badań stwierdzono:
- podczas 3-tygodniowego okresu wiosennego grzewczego dom z bali (# 5) zużył 46% mniej energii grzewczej niż izolowany dom drewniany szkieletowy (# 1)
- podczas 11-tygodniowego okresu letniego schładzania, dom z bali (# 5) zużył 24% mniej energii do schładzania niż izolowany dom drewniany szkieletowy (# 1)
- podczas 14-tygodniowego okresu zimowego grzewczego, dom z bali (# 5) , izolowany dom drewniany szkieletowy (# 1) i izolowany dom murowany (# 6) zużyły podobnej ilości energii grzewczej
Tabela porównawcza przedstawia właściwości drewna i innych materiałów budowlanych
Do budowy domu z bala stosuje się bale o przekrojach od 20 mm nawet do 40 mm , są w kształcie okrągłym czyli naturalnym dzięki czemu mamy większe właściwości samoregulacji wilgotności w budynku niż w przypadku bali prostokątnych. Buduje się na wcześniej przygotowanym fundamencie żelbetowym z dobrą izolacją hydrotermiczną. Pierwsza warstwa wieńca jest mocowana do fundamentu za pomocą metalowych śrub, kolejne warstwy wieńca są układane aż do osiągnięcia żądanej wysokości. Każda z warstw jest izolowana oraz uciszana- kiedyś słomą, aktualnie warkoczami lnianymi lub piórami filcowymi oraz masami uszczelniającymi - ostatnie osiągnięcia nauki. Tak samo każdy z wieńców jest montowany śrubami lub kołkowany do poprzedniego wieńca co zapewnia stateczność budowli oraz odpowiedniego docisku bali pomiędzy sobą z co za tym idzie doszczelnienie co zapobiega powstawaniu mostków termicznych.
Jak wynika dom z bala jest domem energooszczędnym oraz przyjaznym dla naszego zdrowia a także kieszeni oraz nie stanie się pasożytem dla środowiska naturalnego. Materiały po zużyciu podlegają łatwemu recyklingowi, więc może warto zastanowić się z czego zbudujemy nasz dom.
Autor: Grzegorz Jackowski
Opracowanie: EcoSquad